Ψυχολόγος στην υπηρεσία ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ Τρικάλων.
Τι είναι συγκέντρωση και με ποιο τρόπο μπορούν να ενισχύσουν οι γονείς την συγκέντρωση και το ταλέντο των παιδιών τους?
Η ικανότητα του παιδιού να συγκεντρωθεί σε συγκεκριμένες εργασίες ή στη σχολική ύλη αποτελεί έναν από τους βασικότερους πυλώνες της σχολικής επιτυχίας. Συγκέντρωση, κίνητρο και μνήμη, αυτές οι τρεις ικανότητες μαζί, είναι καθοριστικές προκειμένου να καταφέρουν να τελειώσουν το σχολείο τα παιδιά με αποδοτικότητα, επιτυχία και ευχαρίστηση.
Γιατί είναι τόσο σημαντική η συγκέντρωση?
Συνήθως τα παιδιά που παρενοχλούν κατά την διάρκεια του μαθήματος, το κάνουν διότι δυσκολεύονται να κάνουν κάτι που δεν τα ενθουσιάζει, δεν προκαλεί τις αισθήσεις τους η δεν τους υπόσχεται άμεση ικανοποίηση. Η συγκέντρωση έχει να κάνει με βασικές αρχές, με τη ζωή και την ποικιλία της, την αυτό-αντίληψη σ’ έναν κόσμο ο οποίος είναι γεμάτος με εξωτερικά ερεθίσματα, με την προσπάθεια, και την αφοσίωση. Το να συγκεντρωθεί κανείς γίνεται ακόμα πιο δύσκολο στην σύγχρονη κοινωνία, όπου όλα φαίνονται να λειτουργούν ενάντια στην ικανότητα συγκέντρωσης. Το πιο σημαντικό βήμα προς το σκοπό αυτό είναι να μάθουμε να μένουμε μόνοι με τον εαυτό μας, χωρίς να διαβάζουμε, να καπνίζουμε, να πίνουμε. Μόνο όποιος μπορεί να επιδείξει αυτοπειθαρχία, υπομονή και συγκέντρωση, αναπτύσσει την ικανότητα να αγαπά και να αφοσιώνεται. Όλα αυτά είναι αρχές που πρέπει να μάθουν τα παιδιά πρώτα από εσάς τους γονείς.
Η συγκέντρωση είναι μια κουραστική υπόθεση, ιδιαίτερα αν μια συγκεκριμένη δραστηριότητα δεν μας ενδιαφέρει καθόλου. Μέσα στον εγκέφαλο η προσοχή πρέπει να επικεντρωθεί σε ένα συγκεκριμένο πράγμα, ενώ ένα πλήθος από εικόνες, μνήμες, συναισθήματα παραμένει στο ημίφως. Για να κατανοήσουμε την συγκέντρωση θα πρέπει να δούμε πιο προσεκτικά πως λειτουργεί ο εγκέφαλος.
Τα διάφορα στοιχεία της συγκέντρωσης είναι κατανεμημένα στα δύο ημισφαίρια, το δεξιό φροντίζει για τη διατήρηση της προσοχής και για τη σωστή αντίδραση του εγκεφάλου σε οπτικά ερεθίσματα σε ολόκληρο το οπτικό πεδίο, ενώ το αριστερό είναι υπεύθυνο για τις έντονες αλλαγές των στοιχείων της συγκέντρωσης και περιορίζεται στην δεξιά πλευρά του εξωτερικού κόσμου, ανεξάρτητα αν πρόκειται για ακοή, όραση, αφή.
Πώς μπορούμε να αναγνωρίσουμε την αδυναμία συγκέντρωσης?
Σε πολλά παιδιά εμφανίζεται ήδη κατά την προσχολική ηλικία. Δυσκολεύονται να απασχοληθούν με κάτι μόνα τους, αφήνουν στη μέση το παιχνίδι και αρχίζουν κάτι καινούριο και μετά βάζουν τα κλάματα επειδή αντιλαμβάνονται και τα ίδια πως δεν καταφέρνουν να αποτελειώσουν τίποτα.
Η αδυναμία συγκέντρωσης, εμφανίζεται με δύο μορφές, από τη μία είναι ο «ενεργητικός – παθητικός» τύπος ο οποίος θέλει να τα κάνει όλα γρήγορα, έχει λίγη υπομονή και εργάζεται επιπόλαια. Στο μάθημα είναι ο τύπος του μαθητή που αφαιρείται εύκολα και ασχολείται με οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό που συμβαίνει στην τάξη. Είναι εκείνα τα παιδιά που δεν θέλουν να αναλαμβάνουν καμία δέσμευση, ρίχνουν τις ευθύνες στους άλλους και θυμώνουν πολύ γρήγορα όταν δεν γίνεται αυτό που θέλουν ή όταν αποτυγχάνουν.
Από την άλλη έχουμε τον «παθητικό – ονειροπόλο», είναι ο τύπος που είναι χαμένος στις σκέψεις του, όταν δυσκολεύεται με μία εργασία μπορεί να αλλάξει σελίδα και να αρχίζει να ζωγραφίζει. Συνήθως αυτά τα παιδιά δεν έχουν καμία αίσθηση του χρόνου και αργοπορούν συνεχώς. Χαρακτηριστικό τους είναι να θέλουν τα πάντα την ίδια στιγμή και δεν μπορούν να πάρουν μία απόφαση, για αυτό και δεν τους φτάνει ο χρόνος να τελειώσουν τις σχολικές τους εργασίες είτε στο σχολείο είτε στο σπίτι πριν πάνε για ύπνο.
Τι είναι σημαντικό για την καλή συγκέντρωση.
Ως γονείς μπορείτε να συνεισφέρετε ώστε το παιδί σας να αποκτήσει τις βάσεις για γρήγορη σκέψη και καλύτερη προσοχή. Οφείλεται να ασχολείστε με τα παιδιά, διότι μόνο μέσα στην οικογένεια τα παιδιά μαθαίνουν να συγκεντρώνονται για μεγαλύτερα διαστήματα όπως για παράδειγμα την ώρα του γεύματος, όταν τους διαβάζετε κάποιο βιβλίο, ή στα επιτραπέζια παιχνίδια. Τα παιδιά μαθαίνουν τις σημαντικότερες δεξιότητες στο σπίτι και όχι στο σχολείο, δυστυχώς όμως πολλές κοινωνικές δεξιότητες εξασκούνται όλο και λιγότερο διότι οι γονείς είτε δεν προλαβαίνουν λόγω υποχρεώσεων, είτε γιατί αισθάνονται κουρασμένοι με αποτέλεσμα πολλά παιδιά να βρίσκουν τα πρότυπα τους μέσα από τα ΜΜΕ. Φυσικά δεν υπάρχει γονιός που να μην έχει παραδεχτεί ότι παρά τις προθέσεις του πολλές φορές δεν μπορεί να συγκρατήσει τα νεύρα του, σε θέματα που αφορούν την ανατροφή των παιδιών. Η ανατροφή σε ήρεμη οικογενειακή ατμόσφαιρα ενισχύει την καλύτερη συγκέντρωση του παιδιού, προσπαθήστε να μην πιέζετε τα παιδιά να κάνουν οτιδήποτε τα φοβίζει, δώστε τους να καταλάβουν πως δεν υπάρχει λόγος να νιώθουν άγχος αν αποτύχουν σε κάτι διότι εσείς ως γονείς αγαπάτε και δέχεστε τα παιδιά σας με όλα τα λάθη τους αλλά και με τα δυνατά τους σημεία. Επίσης η οικογενειακή θαλπωρή, δηλαδή όσο πιο σταθερό είναι το περιβάλλον μέσα στο οποίο το παιδί ζει τόσο πιο ασφαλές θα νιώθει, επομένως η τάξη και οι καθημερινές τελετουργίες αποτελούν σημαντικές προϋποθέσεις για καλύτερη συγκέντρωση.
Ο επαρκής ύπνος. Φροντίστε τα παιδιά σας να κοιμούνται αρκετές ώρες. Προσπαθήστε να ορίσετε μία σταθερή ώρα που θα πέφτει το παιδί σας για ύπνο, σίγουρα ο ύπνος δεν έρχεται κατά παραγγελία, ακριβώς για αυτό πρέπει να βρείτε τον βιορυθμό του παιδιού απομακρύνοντας όλους τους πιθανούς παράγοντες ενόχλησης. Βασικό να μην υπάρχει τηλεόραση στο παιδικό δωμάτιο. Βάζει το παιδί σε πειρασμό να παρακολουθεί συνεχώς και συγχρόνως ως πηγή ηλεκτρομαγνητικού πεδίου αποτελεί ήδη παράγοντα ενόχλησης. Μία ώρα νωρίτερα πριν πάει για ύπνο το παιδί δεν θα πρέπει να βλέπει τηλεόραση, να παίζει στον υπολογιστή, ή γενικά να κάνει κάποια εργασία. Όταν το παιδί ξεκουράζεται σωστά, μπορεί να συγκεντρωθεί πολύ καλύτερα μιας και ο εγκέφαλος βρίσκεται σε πλήρη διαύγεια.
Το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο τα παιδιά μπορούν να εργαστούν με συγκέντρωση εξαρτάται από την ηλικία, για παράδειγμα τα παιδιά στην ηλικία των 6 μπορούν να συγκεντρωθούν μόνο για 15 λεπτά, μετά πρέπει να κάνουν 5 λεπτά διάλειμμα, στη ηλικία των 9 τα παιδιά τα καταφέρνουν για 20 λεπτά, ενώ στην ηλικία των 12 μπορούν να μείνουν συγκεντρωμένα για 30 λεπτά. Είναι σημαντικά τα ενδιάμεσα διαλείμματα διότι περιορίζουν την κούραση κατά την καθημερινή μελέτη. Ακόμα και ο πιο άγρυπνος εγκέφαλος δεν μπορεί να παραμείνει σε εγρήγορση περισσότερο από τρεις ώρες.
Οι σχολικές εργασίες για το σπίτι.
Καθημερινή μάχη δίνουν γονείς και παιδιά για την επιλογή της κατάλληλης ώρας που θα πρέπει να γίνονται οι σχολικές εργασίες. Θα πρέπει να ορίσετε σταθερές ώρες. Η καλύτερη ώρα είναι αμέσως μετά το μεσημεριανό, με άδειο στομάχι δεν μαθαίνει κανένας διότι υπερισχύει το αίσθημα της πείνας, αλλά και το βαρύ φαγητό λειτουργεί ανασταλτικά στην πνευματική εργασία, καθώς το σώμα στέλνει ένα μέρος της ροής του αίματος στο στομάχι και το έντερο με αποτέλεσμα να πέφτει η πίεση.
Είναι σημαντικό να παρακολουθείτε τον χρόνο που χρειάζεται καθημερινώς για τις σχολικές του εργασίες. Στα παιδιά της πρώτης και δευτέρας δημοτικού, ο χρόνος δεν πρέπει να ξεπερνά τα 30 λεπτά, της τρίτης και τετάρτης τα 60 λεπτά και οι μεγαλύτερες τάξεις τα 90 λεπτά. Στα παιδιά του γυμνασίου τα 120 λεπτά. Ελέγξτε τις εργασίες του όταν τελειώσει, μην του δείχνετε όμως αμέσως τα λάθη του, αλλά αφήστε να τα ψάξει μόνο του. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να κρίνουν την ποιότητα της εργασίας τους, γιατί το ουσιαστικό δεν είναι η τελειωμένη εργασία που θα παρουσιάσει στο σχολείο, αλλά το πώς λειτουργεί το μυαλό του την ώρα που εκτελεί την εργασία.
Μην ξεχνάτε τα διαλείμματα, ειδικά όταν έχουν να αντιμετωπίσουν πολύπλοκες εργασίες, δεν θα πρέπει να ξεπερνούν τα 20 με 40 λεπτά ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και με τον βαθμό δυσκολίας της εργασίας.